Trong thế giới game, ít có thể loại nào phổ biến rộng rãi như game bắn súng. Dù là nhờ vào những chiến dịch lôi cuốn hay chế độ nhiều người chơi cạnh tranh, không một thể loại nào khác có thể tái hiện được sức hấp dẫn lan tỏa của chúng. Tuy nhiên, gần như tất cả các game bắn súng hiện đại đều nợ thành công của mình một thể loại retro đã bị lãng quên: game run-and-gun.
Game Run-and-Gun Đã Cách Mạng Hóa Thể Loại Hành Động Như Thế Nào?
Hình ảnh gameplay game Contra, thể hiện một nhân vật đang bắn vào quân địch trong màn hình đi cảnh ngang.
Trước khi các game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) đưa bạn vào vai trò của những đặc nhiệm quân sự hay siêu chiến binh tương lai, game run-and-gun là phiên bản gần nhất của những bộ phim hành động có thể chơi được. Thể loại game run-and-gun là các trò chơi hành động 2D, trong đó bạn sẽ chạy (và bắn) xuyên qua các màn chơi tuyến tính đầy kẻ thù có vũ trang, vật phẩm tăng sức mạnh có thể thu thập, và vô số bẫy chết người ngay lập tức. Hầu hết các game run-and-gun là thể loại đi cảnh ngang (side-scrolling platformers), nhưng thể loại này cũng bao gồm các game bắn súng isometric với camera cuộn dọc.
Game run-and-gun ra mắt lần đầu với Front Line vào năm 1982, nhưng chúng bùng nổ về mức độ phổ biến với các phiên bản arcade năm 1985 của Commando và Rush ‘n Attack. Mặc dù đây chắc chắn không phải là những game bắn súng arcade đầu tiên – vì chúng đã được ra đời trước bởi các game bắn máy bay (shoot ’em ups hay “shmups”) như Galaxian và Gradius – game run-and-gun nhanh chóng khẳng định mình là gương mặt mới của các trò chơi hành động arcade.
Trong khi các game shoot ’em up thường đặt bạn vào vị trí phi công của máy bay chiến đấu và phi thuyền, game run-and-gun lại tập trung vào lối chơi hành động trên bộ và chiến đấu bằng xe cộ. Bên cạnh những khác biệt rõ ràng về mặt hình ảnh, những trận chiến “chân chạm đất” của thể loại này đã truyền cảm hứng cho một số khác biệt gameplay quan trọng nhất giữa run-and-gun và các thể loại tiền nhiệm của chúng.
Game run-and-gun dữ dội và hỗn loạn hơn nhiều so với các thể loại khác. Thay vì né tránh các mô hình kẻ thù dễ đoán, game run-and-gun ném vô số kẻ thù vào bạn từ mọi góc độ, buộc bạn phải dựa vào phản xạ nhanh và tốc độ bắn còn nhanh hơn để sống sót. Điều này dẫn đến độ khó khét tiếng của thể loại, với hầu hết các game run-and-gun có vị trí kẻ thù khó lường, chết một hit, và các hình thức thiết kế game cực kỳ khắc nghiệt khác. Cố gắng hoàn thành hầu hết các game run-and-gun đòi hỏi rất nhiều thử và sai – cùng với hàng tá xu nếu bạn đang chơi trong các máy arcade.
Game run-and-gun buộc bạn phải làm việc cật lực để giành chiến thắng, dù đó là qua số lượng kẻ thù vô lý của các tựa game isometric như Ikari Warriors hay những thử thách đi cảnh khắc nghiệt của các game side-scrolling như Metal Slug. Ngay cả các phiên bản console của game run-and-gun như Contra và Ghosts ‘n Goblins cũng hiếm khi giảm bớt độ khó tàn bạo của thể loại, và bạn thường phải dựa vào các mã cheat như mã Konami huyền thoại chỉ để có cơ hội hoàn thành một game run-and-gun. Chơi qua các game run-and-gun chắc chắn sẽ đi kèm với một số sự thất vọng – và ngay cả những cấp độ mở đầu cũng không nương tay – nhưng điều đó khiến việc hoàn thành những trò chơi này trở nên thỏa mãn hơn.
Game run-and-gun cũng mang lại cho bạn quyền kiểm soát lớn hơn đối với nhân vật, cho phép bạn nhảy, cúi người và nhắm bắn theo các hướng khác nhau. Thể loại này cũng thiếu các màn hình tự động cuộn thường được sử dụng trong shoot ’em up, mang lại cho bạn nhiều tự do hơn để xử lý các cấp độ theo tốc độ của riêng mình. Tất nhiên, điều này cũng góp phần vào độ khó khắc nghiệt, vì bạn sẽ cần sử dụng khả năng di chuyển linh hoạt của mình để tránh kẻ thù xuất hiện từ trên cao, từ dưới lên, hoặc đột ngột phục kích từ bất cứ đâu trên màn hình.
Tuy nhiên, không chỉ lối chơi thu hút người chơi đến với game run-and-gun, mà phần lớn thành công của chúng là kết quả của cách trình bày trưởng thành độc đáo. Giữa những linh vật hoạt hình tràn ngập các máy arcade và game console trong thập niên 80, hành động quân sự trong hầu hết các game run-and-gun đã gây được tiếng vang với khán giả lớn tuổi. Vào thời điểm mà các bộ phim hành động đang thống trị rạp chiếu, game run-and-gun là thể loại duy nhất cho phép người chơi cảm thấy mình là một tay súng cừ khôi. Không ngạc nhiên khi thậm chí còn có các game run-and-gun dựa trên các thương hiệu phim nổi tiếng như Rambo, Star Wars và Robocop.
Trong suốt thập niên 90, game run-and-gun tiếp tục phát triển với đồ họa tốt hơn và lối chơi nhanh hơn. Các game như Shock Troopers và loạt Metal Slug tràn ngập các sprite nhân vật biểu cảm, phông nền tuyệt đẹp và những vụ nổ choáng ngợp ở mọi góc độ. Những game này không chỉ đẹp mắt mà còn có lối bắn súng thỏa mãn (kèm theo một số pha đâm chém) cùng với các cấp độ đa dạng, sáng tạo, đưa người chơi đến nhiều địa điểm kỳ lạ và những cuộc chạm trán nguy hiểm, khó lường.
Một phân cảnh gameplay đầy hành động từ game Metal Slug, cho thấy nhân vật chính đang đối đầu với xe tăng và lính địch trong môi trường 2D rực rỡ.
Tương tự, các game console như Gunstar Heroes và Earthworm Jim cũng có sự pha trộn tương tự giữa đồ họa cách mạng và lối chơi đầy phấn khích. Những game này dễ tiếp cận hơn nhiều so với các đối tác arcade – chúng cân bằng thử thách thay vì thiết kế cấp độ bất công – nhưng vẫn giữ được sự kịch tính của các game run-and-gun đời đầu. Tuy nhiên, sự phổ biến của thể loại đã bắt đầu suy yếu vào thời điểm này, và ngay cả thành công ngách của các phiên bản sau cũng không kéo dài mãi mãi.
Sự Suy Tàn Của Thể Loại Run-and-Gun
Hình ảnh gameplay từ Hard Corps Uprising, minh họa phong cách bắn súng run-and-gun hiện đại với đồ họa chi tiết và nhiều hiệu ứng.
Dù game run-and-gun có cải thiện đến đâu, tỷ lệ thành công của thể loại này luôn bị chống lại. Mặc dù ban đầu run-and-gun dường như là sự kết hợp hoàn hảo giữa hành động nhịp độ nhanh và những pha trình diễn bùng nổ, nhưng xu hướng game cuối cùng đã dịch chuyển khỏi những quyết định thiết kế định hình thể loại này. Hầu hết các yếu tố đã khiến run-and-gun vượt thời đại giờ đây lại trở nên lỗi thời đối với người chơi hiện đại.
Sự ra đời của đồ họa 3D có lẽ là một trong những đổi mới quan trọng nhất trong lịch sử game, nhưng nó cũng giáng một đòn mạnh vào sự phổ biến của game run-and-gun. Các sprite tuyệt đẹp của thể loại này bị lu mờ bởi sự phổ biến ngày càng tăng của các game hành động 3D, đáng chú ý nhất là game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) và góc nhìn thứ ba (TPS). Camera cận cảnh và môi trường mở cho phép trải nghiệm game nhanh hơn, đắm chìm hơn và cuối cùng là thú vị hơn so với một game run-and-gun thông thường.
Cùng thời điểm đó, sự suy giảm phổ biến của các máy arcade cũng chấm dứt nhiều xu hướng game phổ biến trong số các game run-and-gun. Độ khó khét tiếng của game run-and-gun và các thể loại retro khác – vốn chủ yếu tồn tại để làm cho các chiến dịch ngắn kéo dài hơn – đã không còn được ưa chuộng. Game console bắt đầu có các chiến dịch dài hơn với nhiều cài đặt độ khó và các vật phẩm mở khóa, mang lại giá trị lớn hơn cho một lần mua duy nhất. Ngay cả khi các game run-and-gun sau này cố gắng phù hợp với độ dài và giá trị của game console, chúng hiếm khi sánh được với khối lượng nội dung đồ sộ được tìm thấy trong các game bắn súng khác.
Ngay cả những trải nghiệm kiểu arcade khác cũng bắt đầu lu mờ game run-and-gun. Với sự suy tàn của các máy arcade, nhiều người hâm mộ game bắn súng arcade đã chuyển sang thể loại bullet hell đang nổi lên. Mặc dù các game bullet hell cũng nổi tiếng vì độ khó khắc nghiệt, nhưng thể loại này đã duy trì được một lượng người hâm mộ trung thành thông qua sự đa dạng và chiều sâu cơ học thuần túy của chúng.
Ảnh chụp màn hình game Ikaruga, một tựa game bullet hell với đồ họa kiểu 2D và vô số đạn bay trên màn hình.
Game run-and-gun chỉ càng lùi sâu vào quên lãng trong những thập kỷ qua, khiến các thương hiệu của chúng ở trong tình trạng bấp bênh. Một số loạt game run-and-gun như Metal Slug vẫn giữ vững cội nguồn 2D và gặt hái thành công ngách, nhưng nhiều game khác như Contra và Earthworm Jim đã nhiều lần cố gắng (và thất bại) trong việc tái định vị mình thành game 3D.
Trong khi đó, các game bắn súng hiện đại vẫn tiếp tục nâng cao tiêu chuẩn cho cả các chiến dịch chơi đơn đậm chất điện ảnh và trải nghiệm nhiều người chơi, bỏ lại các game run-and-gun cổ điển phía sau. Việc độ khó tàn bạo của các game run-and-gun đời đầu – mặc dù có phần hoài niệm đối với bất kỳ ai lớn lên cùng thể loại này – thường gây khó chịu hơn là thú vị cho những người chơi mới.
Ảnh Hưởng Lâu Dài và Sự Tồn Tại Của Run-and-Gun Ngày Nay
Mặc dù đã biến mất trong vài thập kỷ qua, game run-and-gun đã có tác động to lớn đến các game hành động hiện đại. Sức hấp dẫn ban đầu của thể loại này như một bộ phim hành động có thể chơi được đã mở đường cho các chiến dịch game bắn súng hiện đại. Tương tự, độ khó tàn bạo của nó – mặc dù không hoàn toàn độc đáo đối với game run-and-gun – đã truyền cảm hứng cho những trải nghiệm chơi game cực kỳ khó khăn trên gần như mọi thể loại.
Ngay cả ngày nay, game run-and-gun vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Các game indie như Broforce và My Friend Pedro đóng vai trò như những bức thư tình gửi đến thể loại run-and-gun trong khi mang lại những điểm nhấn riêng cho công thức của nó. Các game khác như Cuphead và Enter the Gungeon pha trộn lối chơi run-and-gun với các yếu tố từ các thể loại khác. Một số game như Blazing Chrome và Huntdown tuân thủ công thức run-and-gun gốc một cách nghiêm ngặt, bao gồm cả những đỉnh điểm độ khó đầy đau đớn. Một số game kinh điển cũng đã được tái phát hành trên các hệ máy console hiện đại với các bản port và bộ sưu tập.
Một cảnh hành động từ game Huntdown, thể hiện gameplay run-and-gun retro với phong cách đồ họa pixel art đặc trưng.
Đối với các game run-and-gun trường phái cũ, chúng vẫn còn là một điều hiếm hoi trong ngành công nghiệp game hiện đại. Trong khi các thể loại retro khác như Metroidvanias và beat ’em ups đã chứng kiến sự hồi sinh gần đây, run-and-gun phần lớn đã bị bỏ quên. Ngoài một vài bản phát hành ngách từ các nhà phát triển indie và nhiều nỗ lực thất bại để hồi sinh các thương hiệu kinh điển, thể loại này đã ngủ yên hơn một thập kỷ với rất ít cơ hội trở lại trong tương lai gần.
Thể loại run-and-gun bị đánh giá thấp, mặc dù vai trò của nó trong việc định hình các game hành động hiện đại là không thể phủ nhận. Mặc dù nhiều đặc điểm phổ biến nhất của thể loại run-and-gun đã không còn phù hợp, vẫn còn rất nhiều điều để thưởng thức từ nhiều game arcade kinh điển của nó. Với nhiều tựa game được yêu thích như Contra đầy thử thách hay Cuphead mãn nhãn, game run-and-gun xứng đáng có được sự hồi sinh retro của riêng mình. Bạn nghĩ sao về tương lai của thể loại này? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé!
